ПРОДАВНИЦА

Кога доаѓам кај тебе во продавница, велам „ќе одам кај Бабе“.
Твоето име ми е непознато. Ти си жената што секогаш носи црно. Стоиш поткачена на една излитена дрвена палета; тоа е твојот мал пиедестал, веднаш до металната влезна врата, од каде што без никаков ентузијазам ги поздравуваш муштериите што влегуваат внатре да испазарат. Тоа е твоето секојдневие и тебе ти е здодевно, но е подобро отколку да седиш дома и да не правиш ништо.
На твојот скромен маалски трон, ти си опкружена со различни реквизити. Таму е касата што ја отвораш за да оставиш пари и да вратиш кусур, таму е вагата за мерење на овошјето и зеленчукот изложени надвор на врвулестата улица, потоа сталажа со мастики за џвакање, неколку кутивчиња со чокобисквит и пеперминт бонбони, а зад тебе дрвена полица на која уредно е сместен денешниот леб. Секогаш има свеж домашен леб, попрашен со брашно и спакуван во кафеникав хартиен омот.
Малку подалеку од тебе стојат два фрижидера. Едниот е наполнет со лименки пиво, другиот со шишиња јогурт и канчиња кисело млеко. Во средината на продавницата стојат две челични витрини, скромно пополнети со по некое пакетче шпагети, по некоја конзерва и паштета, неколку шишенца доматен сос, ролни тоалет, табли јајца, едно осамено шише џин онаму на најгорниот рафт и повеќе шишиња лозова ракија без бандерола.
На фискалните сметки што катадневно ги отчукуваш на твојата фискална пишува дека продавничката првпат отворила во 1993 година. Времето како оттогаш да подзастанало во твојата самопослуга.
Меѓутоа, за разлика од продавничката на тетка Лиде, ти никогаш не си продавала работи на кои таму не им е местото. Тетка Лиде, која ја беше отворила својата маалска продавница во слично време, над редот густ сок од праска имаше наредено комплет сервиси од порцелан, а над пакетчињата ориз и леќа на понуда имаше стуткано волнени ќебиња и покривки за во дневна соба. Целата стока ѝ беше спастрена на истите челични витрини како од твојата продавница, со единствена разлика што нејзината продавничка се наоѓаше во малото погранично гратче на југот од републиката, а твојата во главниот град, во населбата Козле. Втора разлика беше што над нејзината каса секогаш кога беше лете, висеше лепилка за муви. На југ има повеќе муви отколку на север. Тетка Лиде беше скржава и не ги менуваше лепилките со денови, така што на една лентичка се чинеше дека залепени стојат стотици мртви муви. Впечатлива глетка.
Кога како дете ме носеа до нејзината продавница, често си играв таму замислувајќи дека јас сум управителот на продавницата. „Што сакаш да бидеш кога ќе пораснеш?“ ќе ме прашаше тетка Лиде, а јас без многу мислење ќе кажев, „Газда на продавница!“ Надвор ќе влечев гајби од едниот крај на патосот пред продавничката до другиот, или, пак, ќе почнев да редам производи на некој понизок дел од рафтовите каде што тетка Лиде ослободила простор за да си поиграм. Сето тоа траеше дури тетка Лиде еднаш не ѝ продаде на мајка ми пилешки копани насукани со крв. Мајка ми тогаш се налути. Се почувствува излажано дека тетка Лиде гледала само да ја шутне стоката и да ги земе парите, дури и на поблиските пријатели и муштерии. Оттогаш повеќе не купувавме никаква храна од таму.
За разлика од тетка Лиде, кај тебе, Бабе, стоката е секогаш свежа. Највкусни се овошјето и зеленчукот напред, пред главниот излог. Не се прскани со пестициди како во големите супермаркети. Кога завршува работниот ден, ти вредно го прибираш гајбите внатре. Секое утро одново ја редиш сложувалката. Со свеж морков, сладок компир, брокула, кромид. Внимателно гледаш тука и таму дали недостасуваат одредени производи, па го креваш мобилниот телефон и ги правиш нарачките за следниот ден. Кога доаѓаш, со тешкотија го отклучуваш катанецот на влезната врата; кога заминуваш, го заклучуваш.
Еден ден, најпрвин појдов до бензинската станица, распослана веднаш отспротива твојата маалска продавница. Кај тебе не може да се најде тутун, ниту пак цигари, па тоа мора да се купи од бензинската. Набавката ја носам в раце. Ја преминувам улицата „Козле“, влегувам кај тебе во дуќан и го оставам тутунот на каса за да не ми пречи при земањето на другите набавки.
Дури пребарувам по твоите фрижидери и твоите трошни витрини за храна што се вовлекуваат по средината на продавницата, ти љубопитно го пипкаш тутунот.
„Од каде ти е ова?“ ме прашуваш со твојот по малку крескав глас.
„Од бензинска“, ти кажувам малку подзачуден од твоето прашање.
Ти повторно го пипкаш тутунот, небаре правиш тесто за леб и проверуваш дали квасецот навтасал. Потоа се свртуваш кон онаа жена со седа долга коса што изгледа како дух и вкочането стои покрај вратата. Таа често се матка тука по продавничката. Можеби е твојата сестра. Најверојатно ти прави друштво за побргу да одлетаат часовите.
„Да ги праќам таму кога ме прашуваат за тутун“, цинично ѝ велиш на твојата пријателка и се потсмевнуваш.
„Знам дека не држите цигари воопшто“, велам откако забележувам дека ти живо реагираш на темата цигари. Вообичаено си молчалива. Секогаш уредно ги спроведуваш набавките на твоите купувачи низ твоите вредни раце. Ги отчукуваш на касата на твојот пиедестал, и по кратка пауза, откако ќе завршиш со пресметката, со точен акцент во грлото ќе ја соопштиш вкупната цена на муштеријата кој чека да плати. Според твојата старост, не си далеку од пензија.
„Не, не држам цигари“, со огорченост ми кажуваш.
„Маж ми цигарите го убија“, продолжуваш потоа со твојот течен македонски.
„Му ја оштетија плуќата“, додаваш, а фразата плови осамено во воздухот над касата.
Откако ми стана јасно зошто ти секогаш носиш црно, и откако сфатив според бојата на твојот глас дека ти си сѐ уште малку лута на твојот маж, кој те напуштил оставајќи те сама да се грижиш за продавницата, да венееш без друштво, ти ме советуваш да го оставам пушењето. Тоа го правиш низ неколку кратки и отсечни реченици.
Не одговорив ништо на твојот совет. Се збогував со тебе и излегов надвор на чудниот мајски ден. Тој ден го укинаа полицискиот час.
Автомобилите јубилејно полнеа гориво на бензинската пумпа отспротива. Ауспусите на автомобилите еуфорично ждригаа по целата улица, испуштајќи црн чад и одбележувајќи го крајот на седењето дома и ненадејното доаѓање на летото.
Оттогаш немам повторно навратено до твојата продавница. А што се однесува до продавничката на тетка Лиде, последен пат кога погледнав натаму, тоа веќе не беше продавница туку објектот се беше пренаменил во спортска обложувалница.

Од збирката раскази „Вечерен автобус“ во издание на Или-Или, Скопје, 2022